Wat kan een (kandidaat-)notaris leren van een opstelling?

In mijn werk als coach voor (kandidaat-)notarissen maak ik regelmatig gebruik van opstellingen. Deze vorm van systemisch werk zorgt ervoor dat de cliënt in kwestie meer leert over zijn of haar autonome zenuwstelsel en daar dus ook beter mee om kan gaan. In dit artikel leg ik uit wat een (kandidaat-)notaris kan leren van een opstelling en hoe je dat kan aanvragen. 

Wat brengt een opstelling een (kandidaat-)notaris?

Voordat ik antwoord ga geven op deze vraag, neem ik je graag mee in mijn eigen proces. 

Zomer 2018. Ik ben in de bossen van Zeist voor het derde blok van mijn coachopleiding. Ik luister naar uitleg over de werking van opstellingen en voel mijn wenkbrauwen steeds verder omhoog kruipen.

“Voor elk element en/of persoon die een rol speelt bij je vraag kies je een vertegenwoordiger uit de groep. 

Hoe je dat doet? Neem de betreffende persoon of het element uit je vraag -denk bijvoorbeeld aan ratio, twijfel of weerstand- in gedachten en kies diegene uit de groep waar op dat moment je aandacht naar uitgaat. Diegene wordt de vertegenwoordiger of representant in jouw opstelling.

Vervolgens ga je je vraag opstellen: je zet de representant op een plek in de zaal waarvan jij voelt ‘daar hoort dit element of deze persoon’ te staan. Dat weet je, dat voel je.

Vervolgens ga je kijken wat deze mens gaat doen. Gaat hij zitten, loopt hij weg of staat hij bijvoorbeeld als bevroren?

Deze bewegingen -soms ook woorden- van de representant geven jou informatie over je vraag. Informatie over hulpbronnen, alternatieve manieren van handelen of soms ook vervolgvragen om over na te denken.

In plaats van mensen kun je ook blaadjes op de grond leggen of voorwerpen gebruiken.” 

Wow, dat is een hoop informatie. Ik snap er niets van, het klinkt als hocus pocus. ‘Moeten we gaan toneelspelen of zoiets?’ Ik hoor het mezelf denken.

Tijd om te gaan oefenen, te gaan ervaren en te zien hoe het werkt. Ik ben benieuwd.

Nadat twee groepsgenoten me voorgegaan zijn, is het mijn beurt. Daar gaan we. 

“Welke vraag zou jij willen opstellen Madelon?” 

“Ik vind het lastig als ik iets niet begrijp, bijvoorbeeld in mijn werk. Ik kan me dan helemaal verliezen in datgene wat ik niet snap zonder dat ik ook maar een stap verder kom. Ik blijf Informatie zoeken in de hoop een antwoord te vinden, blijf steeds uitschrijven wat het probleem is en blijf bladeren in m’n wetboek in de hoop dat het antwoord tevoorschijn springt.

En ondertussen is er een kritische stem die maar blijft herhalen dat ik het móet snappen en zich ongeduldig afvraagt waarom ik het niet kan.”

Vragend kijk ik naar onze docent. “Is dat iets om op te stellen?”

“Zeker, laten we beginnen. Wie wil deze opstelling leiden?” 

Een hand van een groepsgenoot gaat omhoog. Zij zal de rol van opsteller op zich nemen. 

Ik kies iemand uit de groep voor de kritische stem in mijn hoofd. Die kritische stem die online komt wanneer ik iets niet begrijp. 

Het niet-begrijpen zelf wordt uitgebeeld aan de hand van een blaadje met een groot vraagteken erop. Ik leg het vijf meter voor mij op de grond. De kritische stem zet ik ernaast. 

Waarom kan ik dit niet. Sukkel! 

En dan gebeurt er iets onverwacht: de representant voor mijn kritiekstem komt achter me staan en begint te fluisteren. “Ik snap het niet, ik moet dit snappen, waarom kan ik dit niet. Sukkel!”

Getverdemme, ik word er kriegel van.

Hij blijft achter mij staan en herhalen: “ik snap het niet, ik moet dit snappen, waarom kan ik dit niet, sukkel”. Hoe meer ik mijn blik en aandacht op het vraagtekenblaadje richt, hoe dichterbij deze ‘kritische stem’ representant achter mij komt staan en hoe harder hij gaat praten. Tot hij vlak voor me staat. 

Mijn onrust groeit. Ik kan niet stil blijven staan, mijn hartslag verhoogt en ik krijg het bloedheet. 

De stemrepresentant blijft doorgaan en eist al mijn aandacht op. Inmiddels staat hij pal voor me en ontneemt volledig mijn zicht op het vraagteken.

Getverdemme, da’s wel heel dichtbij.

Mijn hartslag versnelt nog meer. mijn ademhaling ook. Mijn onrust groeit en ik wiebel heen en weer, verplaats mijn gewicht van rechts naar links en weer terug. Hetzelfde?

“Wat zou kunnen helpen om deze stem tot rust te brengen?” vraagt de opsteller. 

Mijn lichaam antwoordt direct: mijn ademhaling vertraagt en verdiept. Ik sluit mijn ogen, adem langzaam in en weer uit. steeds meer naar mijn buik in plaats van hoog in mijn borst. Mijn hartslag vertraagt en mijn gevoelstemperatuur zakt. 

En dan gebeurt het. Terwijl ik dit doe, hoor ik dat de kritiek stem zachter praten en verder weg gaat staan. 

Wanneer ik na een minuut mijn ogen weer open, kan ik het vraagteken weer zien liggen. Dit geeft meteen rust. M’n hartslag vertraagt, het wiebelen wordt minder en mijn ademhaling wordt kalm en diep.

Dit leert een (kandidaat-)notaris van een opstelling?

Voor mij bleek uit deze opstelling dat mijn ademhaling een belangrijke manier is om deze kritische stem in mijn hoofd tot rust te brengen. Door mijn volle aandacht op mijn ademhaling te richten, kwam er rust in mijn hoofd en in mijn lijf. De opdringerige frustratie van het niet begrijpen en het oordeel wat ik daarover heb, verdwenen vanzelf naar de achtergrond en maakten plaats voor helder zicht op de vraag en rustig nadenken. Beter!

Naderhand schreef ik op: ‘Met aandacht ademhalen, pauze nemen: ruimte creëren in mijn hoofd en daarmee ruimte creëren om weer om me heen te kunnen kijken.’ Na afloop merk ik dat mijn hoofd rustiger is en mijn lijf meer ontspannen.

Ik was gegrepen. Dit wilde ik toepassen in mijn eigen coaching! Na mijn coachopleiding volgde ik in 2021 een opleiding opstellingen.

Waarom ik zo enthousiast ben? In deze opstelling -en in de velen die ik inmiddels heb begeleid- heb ik ervaren hoe ogenschijnlijk losse elementen ongezien samenhangen en elkaar beïnvloeden. En hoe een kleine wijziging of inzicht direct een grote verandering in de praktijk geeft.

Mijn ervaring met en onderzoek naar systemisch werken heb ik een jaar later vervolg gegeven: ik ging eren werken met mijn autonome zenuwstelsel. Ik wilde de invloed van externe systemen op mijn gedrag combineren met de invloed van mijn interne systeem hierop. 

Externe systemen, interne systemen en hun invloed op elkaar. Ik heb ze samengebracht in Ontspannen Meesterschap.

Hoe werkt Ontspannen Meesterschap? 

Een mooi voorbeeld van deelnemer Ontspannen Meesterschap Jeroen over een vraag die hij opstelde:

“Ik wilde weten waarom teamvergaderingen me zoveel energie kosten. Ik doe altijd actief mee, vind het leuk om mee te denken, maar ik ben ook onwijs moe na zo’n vergadering.

Tijdens de opstelling wilde ik me ook mengen in de vergadering maar de spanning in mijn lichaam bouwde enorm op als ik dat probeerde. Pijn in m’n schouders, mijn knieën gingen op slot, spanning in m’n buik. Ik moest aan de rand blijven staan. Toekijken, observeren, niks zeggen.

Twee dagen later hadden we weer een vergadering. Ik heb de hele vergadering niks gezegd. Eén van mijn collega’s viel dat op en hij vroeg of ik wilde reageren. Pas toen heb ik iets gezegd en iedereen luisterde! Dat was volgens mij voor het eerst. Dit keer kwam ik juist met energie uit de vergadering. Zo anders dan voorheen!”

Het lichaam van Jeroen -zijn interne systeem- gaf precies aan wat Jeroen nodig had in het systeem van zo’n teamvergadering: afstand, luisteren, observeren. Hierdoor gaf hij niet al zijn energie weg én kon hij een waardevolle bijdrage leveren aan de vergadering. Precies wat de opstelling en zijn autonome zenuwstelsel hem tijdens die cursusdag vertelden.

Welke invloed heeft jouw werkomgeving op jouw prestaties en energielevels? Hoe beïnvloedt die ene ontevreden collega jouw werkplezier? Wat is jouw rol in de gespannen, stressvolle sfeer op kantoor? 

Deze vragen gaan we -onder andere door middel van opstellingen- onderzoeken tijdens de Jaartraining Ontspannen Meesterschap. We starten op 13 februari en er zijn nog een paar van de zeven plekken vrij.

Voor leden van de KNB zijn er 51 PE-punten verbonden aan deelname.

Wil je meer weten of kennismaken en kijken of de Jaartraining  iets voor jou is? Via onderstaande plan je jouw vragencall in en kun je meer lezen over de training.